Abasaheb Garware - ८. आबासाहेबांचा वारसा

आबासाहेबांच्या चारही मुलांनी त्यांच्या व्यवसायात प्रवेश केला, हा केवळ एक संयोग नव्हता, तर तो आबासाहेबांच्या दूरदृष्टीने आखलेल्या योजनेचा भाग होता. आबासाहेबांनी मुलांना इंग्लंडमधील प्रतिष्ठित पब्लिक स्कूलमध्ये शिक्षणासाठी पाठवले. "मी हा व्यवसाय तुमच्यासाठी उभा करतो आहे. तुम्हीच तो पुढे नेला पाहिजे," हा संदेश त्यांनी मुलांच्या मनावर ठरावाला. या चौघा बंधूंनी आधुनिक शिक्षण, आंतरराष्ट्रीय अनुभव आणि पारंपरिक मूल्ये यांचा योग्य समन्वय साधत गरवारे उद्योगसमूहाला राष्ट्रीय तसेच आंतरराष्ट्रीय पातळीवर मानाचे स्थान मिळवून दिले.

८. आबासाहेबांचा वारसा

२ नोव्हेंबर १९९० रोजी पुणे येथे थोर उद्योगपती आबासाहेब गरवारे यांनी जगाचा निरोप घेतला. परंतु गरवारे उद्योगसमूह आणि कुटुंब टिकून राहील, इतकेच नव्हे तर भरभराटीला येईल याची तजवीज ते करून गेले. आबासाहेबांच्या चार पुत्रांनी त्यांचा वारसा पुढे नेला.

औद्योगिक क्षेत्रात मराठी मंडळींचा सहभाग तसा कमीच आढळतो. राजकारण, समाजकारण, धर्मकारण, साहित्य, संस्कृती यांसारख्या क्षेत्रांमध्ये मराठी माणसे उत्तम कामगिरी करतात; परंतु जेव्हा व्यापार, उद्योग किंवा पैशाचा विषय येतो, तेव्हा यापासून ती जरा दूरच राहतात. विसाव्या शतकात काही मराठी कुटुंबांनी उद्योगांमध्ये यश मिळवले त्यामध्ये महाराष्ट्रात गरवारे कुटुंबाचे नाव अग्रक्रमाने घ्यावे लागेल. फक्त महाराष्ट्रातच नव्हे, तर संपूर्ण भारतात गरवारे उद्योगसमूहाने एक स्वतंत्र स्थान निर्माण केले. आबासाहेब-विमलाबाई यांना चार पुत्र आणि एक कन्या. कन्येचे नाव प्रभा. तिचे लग्न बडोद्याच्या चंद्रचूडांशी झाले. दुर्दैवाने, त्यांचे आबासाहेब-विमलाबाई हयात असतानाच निधन झाले. आबासाहेबांनी आपल्या चार सुपुत्रांसह चालवलेला हा उद्योगसमूह आश्चर्य वाटावा इतक्या वेगाने काढला.

आबासाहेब आणि त्यांच्या मुलांमध्ये प्रचंड स्नेह आणि अतूट नाते होते. हा पिता-पुत्रांचा संबंध केवळ व्यवसायापुरता मर्यादित नसून तो भावनिक आणि इतर सर्व स्तरांवर अतिशय घट्ट होता. आबासाहेबांच्या चारही मुलांनी त्यांच्या व्यवसायात प्रवेश केला, हा केवळ योगायोग नव्हता, तर तो एका योजनेचा भाग होता. आबासाहेबांनी आपल्या चारही मुलांना वयाच्या अकराव्या वर्षी इंग्लंडमधील पब्लिक स्कूलमध्ये शिक्षणासाठी पाठवले. ते जेव्हा त्यांना भेटायला जात, तेव्हा सकाळ-संध्याकाळ एकच मंत्र जपत, "मी धंदा उभारतोय तो तुमच्यासाठी. तुम्ही माझा धंदा चालवला पाहिजे".

गरवारे बंधू : औद्योगिक परंपरेचे उज्ज्वल शिल्पकार

भारतीय औद्योगिक क्षेत्रात गरवारे कुटुंबाने आपल्या दूरदृष्टी, कष्ट आणि चिकाटीच्या बळावर एक वेगळे स्थान निर्माण केले आहे. आबासाहेब गरवारे यांची औद्योगिक परंपरा पुढे नेण्याचे मोलाचे कार्य त्यांच्या चार सुपुत्रांनी समर्थपणे केले. श्री. शशिकांत, चंद्रकांत, अशोक आणि रमेश भालचंद्र गरवारे — हे चौघेही बंधू शिक्षण, तांत्रिक कौशल्य आणि व्यावसायिक दृष्टिकोन यात अग्रेसर ठरले. त्यांच्या व्यक्तिमत्त्वाचा, कामाची पद्धत आणि जबाबदाऱ्या सांभाळण्याचा दृष्टिकोन याचा आजही औद्योगिक क्षेत्रात आदराने उल्लेख होतो.

श्री. शशिकांत भालचंद्र गरवारे

ज्येष्ठ सुपुत्र श्री. शशिकांत गरवारे यांचा जन्म ५ नोव्हेंबर १९३४ रोजी झाला. वडिलांच्या व्यवसायिक कार्यशैलीचा प्रभाव त्यांच्यावर लहानपणापासून होता. शालेय शिक्षणानंतर इंग्लंडमधील प्रसिद्ध डलविच कॉलेज येथे त्यांनी शिक्षण घेतले. त्यानंतर एडिन्बरो विद्यापीठातून मार्केट रिसर्च व बिझनेस मॅनेजमेंट या विषयांत उच्च शिक्षण पूर्ण केले. परदेशात अनेक उत्तम संधी असूनही त्यांनी वडिलांचा आदर्श डोळ्यांसमोर ठेवत गरवारे प्लॅस्टिक्समध्ये कार्य करण्याचा निर्णय घेतला. त्यांचा स्वभाव सौम्य, प्रेमळ आणि सहकार्यशील होता. सहकाऱ्यांशी सौहार्दपूर्ण संबंध ठेवण्यावर त्यांनी विशेष भर दिला. व्यवसायाच्या विस्तारासाठी त्यांनी अमेरिका, युरोप, जपान आदी देशांचे दौरे केले आणि आधुनिक तंत्रज्ञान, उत्पादनपद्धती, व्यवस्थापन कौशल्य आत्मसात करून गरवारे उद्योगसमूहात राबविले. ते ब्रिटनच्या इन्स्टिट्यूट ऑफ मार्केटिंग अँड सेल्स मॅनेजमेंटचे सदस्य आणि इन्स्टिट्यूट ऑफ एक्स्पोर्ट्सचे फेलो होते. गरवारे नायलॉन, गरवारे फिलामेंट्स, गरवारे मोटर्स यांच्यासह अनेक कंपन्यांच्या संचालक मंडळावर त्यांनी योगदान दिले. सामाजिक संस्थांतही त्यांचा सक्रिय सहभाग होता.

श्री. चंद्रकांत भालचंद्र गरवारे

द्वितीय सुपुत्र श्री. चंद्रकांत गरवारे यांचा जन्म १९३६ साली झाला. शिक्षण इंग्लंडच्या डलविच कॉलेजमध्ये झाले. यंत्रसामग्री व प्लॅस्टिक तंत्रज्ञानात विशेष प्रशिक्षण घेतल्यावर केवळ १८व्या वर्षी ते व्यवसायात दाखल झाले. ते प्लॅस्टिक तंत्रज्ञानाच्या क्षेत्रात तज्ज्ञ मानले गेले. त्यांनी काही पेटंट्स देखील मिळवले होते. अत्यंत संयमी, मृदुभाषी आणि व्यावसायिक दृष्टिकोन असलेले नेते म्हणून त्यांचा लौकिक होता. तंत्रज्ञान व कारखान्यांच्या व्यवहारात त्यांचा नेमका हात बसला होता. कारखान्यातील यंत्रांचा आवाज ऐकूनच यंत्रांची स्थिती ओळखण्याचे कसब त्यांच्याकडे होते, असे सहकाऱ्यांचे म्हणणे होते. अमेरिकेतील सोसायटी ऑफ प्लॅस्टिक्स इंजिनिअर्सचे ते ज्येष्ठ सदस्य होते. गरवारे समूहातील कंपन्यांच्या संचालक मंडळावर ते कार्यरत होते. निर्यात वाढवण्याच्या दृष्टीने त्यांनी मोठा प्रयत्न केला.

श्री. अशोक भालचंद्र गरवारे

तृतीय सुपुत्र श्री. अशोक गरवारे यांचा जन्म १५ ऑक्टोबर १९३८ रोजी झाला. इंग्लंडमधील पब्लिक स्कूल आणि डलविच कॉलेज येथे शिक्षण घेतल्यानंतर केंब्रिज विद्यापीठातून अर्थशास्त्रात ट्रायपॉस व एम. ए. पदवी मिळवली. शिक्षण पूर्ण होताच त्यांनी थेट गरवारे उद्योगसमूहात प्रवेश केला. पिंपरीतील गरवारे नायलॉन प्रकल्पाच्या उभारणीत त्यांनी मोठे योगदान दिले. रमेश गरवारे यांच्यासह अनेक तांत्रिक अडचणींवर मात करत प्रकल्पाच्या यशात महत्त्वाची भूमिका बजावली. नवनवीन कौशल्य आत्मसात करण्याची आणि भाषा शिकण्याची त्यांना विशेष आवड होती. जर्मनीत काम करत असताना केवळ दोन महिन्यांत त्यांनी जर्मन भाषा आत्मसात केली. फ्रेंच भाषेवरही प्रभुत्व होते. थेट बोलणारा, अन्याय सहन न करणारा, पण तितक्याच लवकर शांत होणारा असा त्यांचा स्वभाव. विविध उद्योगसमूहांच्या संचालक मंडळावर, मुंबईच्या रोटरी क्लबचे अध्यक्ष, मराठा चेंबर ऑफ कॉमर्सचे कार्यकारिणी सदस्य, तसेच अनेक औद्योगिक सल्लागार समित्यांवर त्यांचा सहभाग होता.

श्री. रमेश भालचंद्र गरवारे

गरवारे बंधूंमधील सर्वांत धाकटे, पण ठळक व्यक्तिमत्त्व म्हणजे रमेश गरवारे. इंग्लंडमधील डलविच कॉलेज व केंब्रिज विद्यापीठातून ‘मॉरल सायन्स’ आणि ‘लॉ’ या विषयांत बी. ए. (ऑनर्स) व एम. ए. पदवी मिळवली. पुढे पॅरिसच्या सौरबॉन विद्यापीठात शिक्षण घेतले. हार्वर्ड विद्यापीठात जाण्याचा विचार होता. मात्र, भावंडे व्यवसायात उतरलेली असताना शिक्षणात वेळ घालवू नये, या जाणिवेने केवळ चार महिन्यांत भारतात परतले. १९६२ साली पिंपरीतील गरवारे नायलॉन प्रकल्पात प्रत्यक्ष कामाला सुरुवात केली. उत्पादन व विक्री-खरेदी विभागाची जबाबदारी घेतली. निर्यात व्यापार वाढवण्यावर त्यांनी विशेष भर दिला. लोभस स्वभाव, सहानुभूती, स्पष्टवक्तेपणा आणि जबाबदाऱ्यांबाबत जागरूकपणा ही त्यांची वैशिष्ट्ये. त्यांना शेती, सामाजिक व क्रीडाविषयक उपक्रमांचीही विशेष आवड होती.

या चौघा बंधूंनी शिक्षण, तांत्रिक कौशल्य, आंतरराष्ट्रीय अनुभव आणि पारंपरिक मूल्ये यांच्या साहाय्याने गरवारे उद्योगसमूहाला राष्ट्रीय आणि आंतरराष्ट्रीय स्तरावर प्रतिष्ठा मिळवून दिली. त्यांची कार्यशैली, स्वभाव, जबाबदारीची भावना आणि व्यवसायातील दूरदृष्टी आजही औद्योगिक इतिहासात प्रेरणादायक ठरते.

आबासाहेब-विमलाबाई यांना चार सुना. त्या चार वेगवेगळ्या सांस्कृतिक पार्श्वभूमीतून आल्या. परंतु गरवारे कुटुंबात मिसळून गेल्या. विमलाबाईंनी लग्नानंतर मुलांनी स्वतंत्र राहावे अशी अट घातली होती आणि त्यांच्या चारही मुलांनी तिचे पालन केले. वेगवेगळ्या संस्कृतीतून आलेल्या सुना असूनही कुटुंबात आदरपूर्वक स्नेह टिकून राहिला. सुना आणि सासू यांच्यात कायम संभाषण होत असते, ज्यामुळे कुटुंबात एकी टिकून राहिली. चारही सुना सुज्ञ आहेत आणि त्या अत्यंत रसिकतेने ऑफिस आणि घर सजवत.

गरवारे कुटुंबात वडील आबासाहेब-विमलाबाई, त्यांचे चार पुत्र आणि सुना यांच्यात अत्यंत घनिष्ठ आणि प्रेमळ संबंध राहिले आहेत. आबासाहेबांनी आपल्या मुलांना लहानपणापासूनच व्यवसायात सहभागी होण्यासाठी तयार केले आणि त्यांना तोच वारसा पुढे चालवण्याचा मंत्र दिला. चारही बंधू - शशिकांत, चंद्रकांत, अशोक आणि रमेश - यांनी आपापल्या शिक्षणानुसार आणि आवडीनुसार व्यवसायात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली. ते एकमेकांच्या मताचा आदर करतात आणि धंद्यातील महत्त्वाचे निर्णय एकत्रितपणे विचारविनिमय करून घेत. एकत्र काम करताना त्यांच्यात सामंजस्य आणि सहकार्याची भावना दिसून येते. विमलाबाई, आबासाहेबांच्या पत्नी, यांनी कुटुंबात एकी आणि सलोखा टिकवून ठेवण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावली. कुटुंबातील सदस्य एकमेकांना आधार देत आणि अडचणीच्या वेळी खंबीरपणे सोबत उभे राहत. या सर्व गोष्टींमुळे गरवारे कुटुंबात एक आनंदी आणि एकत्रित वातावरण टिकून राहिले.